ความเป็นมาของที่ดิน ส.ป.ก. หรือ ที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 เกิดจากเหตุการณ์ที่เกษตรกรไทยได้รับผลกระทบในเรื่องที่ ที่ดินทำกิน มายาวนาน ซึ่งทำให้รัฐบาลในขณะนั้นได้ลงมติและจัดตั้ง สำนักงานปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) เพื่อจัดซื้อที่ดินของรัฐและนำที่ดินของรัฐมาจัดสรรให้เกษตรทำประโยชน์
• ที่ดิน ส.ป.ก. หรือ ที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 คืออะไร
ตามพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518
คือ ที่ดินที่เป็นกรรมสิทธิของหน่วยงาน ส.ป.ก. ซึ่งจะนำที่ดินมาปฏิรูปเพื่อทำประโยชน์ในทางเกษตรกรรม ตลอดถึงการจัดที่อยู่อาศัยในที่ดินเพื่อเกษตรกรรมนั้น โดยรัฐจะนำที่ดินของรัฐ, ที่ดินที่รัฐจัดซื้อ, เวนคืนจากเจ้าของที่ดิน ซึ่งมิได้ทำประโยชน์ในที่ดินนั้นด้วยตนเอง หรือมีที่ดินเกินสิทธิตามกฎหมาย โดยจัดให้แก่เกษตรกรผู้ที่ไม่มีที่ดินเป็นของตนเอง หรือ มีที่ดินที่ไม่เพียงพอต่อการครองชีพ
หมายเหตุ : สำหรับความเป็นมาของ ส.ป.ก. 4-01 โดยสำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อการเกษตร เลข 4 หมายถึง กองนิติการ และ01 คือลำดับหมายเลขแบบพิมพ์ อาจจะกล่าวได้ว่า มีจุดกำเนิดในช่วงหลังเหตุการณ์ 14 ตุลาคม 2516 มีการเดินขบวนเพื่อให้รัฐบาลแก้ไขปัญหาเรื่องที่ดินและปัญหาถูกนายทุนเอาเปรียบ
(ขอบคุณข้อมูลจาก : dotproperty)
• คุณสมบัติผู้มีสิทธิได้รับจัดที่ดิน ส.ป.ก. 4-01
- มีสัญชาติไทย บรรลุนิติภาวะ หรือ เป็นหัวหน้าครอบครัว
- ประพฤติดี ซื่อสัตย์สุจริต
- สุขภาพร่างกายสมบูรณ์สามารถประกอบการเกษตรได้
- จะต้องเป็นผู้ที่ไม่มีที่ดินเกษตรกรรมเป็นของตัวเอง
- ยินยอมปฏิบัติตามระเบียบของ ส.ป.ก.
และต้องอยุ่ในเกณฑ์ 3 ประเภท นั้นคือ เกษตรกร, ผู้ที่ประสงค์ประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก, สถาบันเกษตรกร
• ที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 สามารถซื้อขายได้หรือไม่
บทบัญญัติตาม พระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518
มาตรา 39 ระบุว่า ที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 ไม่สามารถซื้อขายได้ เว้นแต่เป็นการตกทอดทางมรดกแก่ทายาทโดยธรรม หรือโอนไปยังสถาบันเกษตรกร หรือ ส.ป.ก. เพื่อประโยชน์ในการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม หากมีการซื้อขายที่ดิน ส.ป.ก. ก็จะได้รับโทษตามกฏหมายนอกจากนี้อาจจะต้องมีโทษอาญาถึงจำคุก
• ที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 สามารถเป็นมรดกตกทอดได้
ที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 สามารถโอนสิทธิและตกทอดทางมรดกสิทธิให้ทายาทได้ และจะต้องเป็นเกษตรกร หรือ ผู้ประสงค์จะประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลักเท่านั้น
ส่วนการสิ้นสุดสิทธิในการทำประโยชน์บนที่ดิน ส.ป.ก. 4-01 ตามระเบียบคณะกรรมการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ว่าด้วยการให้เกษตรกรและสถาบันเกษตรกรผู้ได้รับที่ดินจากการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมปฏิบัติเกี่ยวกับการเข้าทำประโยชน์ในที่ดิน (ฉบับที่ 2) 2540 ระบุว่า
1. เสียชีวิต หรือ สละสิทธิ เว้นแต่ การโอนสิทธิตกทอดทางมรดก
2. โอนสิทธิการทำประโยชน์การเช่า การซื้อ หรือจัดให้โดยมีค่าชดเชยไปยังบุคคลอื่นตาม พ.ร.บ. การปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม 2518
3. ขาดคุณสมบัติตามระเบียบคณะกรรมการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม ว่าด้วยหลักเกณฑ์ วิธีการและเงื่อนไขในการคัดเลือกเกษตรกรซึ่งจะมีสิทธิได้รับที่ดินจากการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม 2535
